Irundina had de pech geboren te worden in een arm nest, in een afgelegen Portugees dorp waar twee derde van de bewoners in rijkere buitenlanden werkt om brood op de plank te krijgen. Haar vader sterft als ze acht is. Het gezin - moeder, grootmoeder en vijf kinderen - overleeft op koolsoep,bonen en zelfgemaakte worst. Lang naar school gaan is er niet bij, en als haar jongere zusje ernstig ziek wordt en naar een sanatorium moet, trekt de veertienjarige Irundina clandestien naar Frankrijk om het geld voor dat sanatorium bijeen te verdienen. Ze belandt van het ene baantje in het andere, altijd eenzaam, altijd bang, altijd op de vlucht, want ze heeft geen verblijfsvergunning en de Franse autoriteiten worden steeds strenger. De deur naar uitbuiting staat wijd open. Toch blijft ze altijd hoop koesteren, vaak tegen beter weten in. Hella S. Haasse (1918-2011) geeft haar een indrukwekkende veerkracht en een grote waardigheid mee.

Reddende engel

Dit verhaal verscheen in 1984 in een verzamelbundel verhalen voor jongvolwassenen en werd nu apart heruitgebracht, met expressieve prenten van veelbekroond illustrator Sylvia Weve. Hella S. Haasse vertelt Irundina's relaas in een onopgesmukte, bondige rechttoe-rechtaan stijl, die het des te directer en aangrijpender maakt. Het klinkt als een Asspoesterverhaal, maar het is bittere realiteit: het verhaal van Irundina is het leven van de Portugese huishoudhulp die voor Haasse werkte toen ze in de jaren 80 met haar man in Saint-Witz nabij Parijs woonde.

Aan het eind van dit verhaal neemt de schrijfster zelf het woord: 'Als dit een verzonnen verhaal was, zou ik wel een goede afloop kunnen bedenken', schrijft ze. Ze fantaseert er een happy end bij waarin Irundina een reddende engel vindt in een oudere Engelse dame die in 1962 op het landgoed verbleef waar haar vader tuinman was. Maar sprookjes bestaan niet, 'ik ken geen toverkunst om de werkelijkheid te veranderen'. Waar ze wel in slaagt, is de lezer tachtig bladzijden lang een idee te geven van hoe het voelt een illegale outcast te zijn.

Querido, 88 blz., 15 €. Illustraties Sylvia Weve.

Verberg tekst

‘Ik ken geen toverkunst om de werkelijkheid te veranderen’, aldus Hella Haasse (1918-2011), die in een rijk geïllustreerde vertelling met prachtige tekeningen van Sylvia Weve het leven van de Portugese schoonmaakster Irundina invoelbaar maakt. Als illegaal kwam ze bij de schrijfster Haasse terecht in Parijs om geld te verdienen voor haar familie die in zeer armoedige omstandigheden achterbleef. Want voor haar ernstig zieke zusje Maria Manuela is geen geld voor een medische behandeling: ‘Toen nam Irundina het besluit als migrante in een ander land te gaan werken (…) Altijd ongewenst en op de vlucht, bleef Irundina toch hopen op een betere toekomst.’ De armoede wint het vooralsnog van de in 1962 geboren Irundina, hoe slim en hardwerkend ze ook is. Het ene met het andere baantje combinerend raakt ze uitgeput en mist ze de kans om gebruik te maken van een dispensatieregeling waardoor ze een legale status had kunnen krijgen. Haasse verzucht hoe mooi het niet zou zijn als ze van levensfeiten fictie kon maken. Dan werd Irundina gered: ‘Maar ik heb Irundina en haar leven niet verzonnen; zij bestaat (…)’ Subtiel en toegankelijk geschreven. Verberg tekst