Henri Van Daele bewerkte al in 1993 het boek van Charles De Coster, maar het Keizer Karel-jaar was voor Uitgeverij Averbode een ideaal moment om dit over te doen. Tijl Uilenspiegel was aanvankelijk de held van een oud Duits verhaal uit het begin van de 16de eeuw. Volgens de bewerking van Decoster uit 1867 werd Tijl Uilenspiegel in Damme bij Brugge geboren in de tijd toen Keizer Karel heerser was over onze gewesten.
Tijl Uilenspiegel, die met zijn grappen en grollen de grote heren te kijk zet, zal ongetwijfeld op de sympathie van de jonge lezer kunnen rekenen. Die komt tegelijk meer te weten over het leven van de gewone man, maar ook over de terreur ten tijde van Karel V en diens zoon Philips II. Ook al zijn jongeren heel wat gewoon met de huidige beeldcultuur, toch kunnen de folteringen van Tijl en Soetkin of de levende verbranding van Klaas niemand onberoerd laten.
Henri Van Daele is erin geslaagd om Uilenspiegel toegankelijk te maken voor kinderen vanaf 11 jaar. Toch is het geen makkelijk boek omdat veel kinderen de juiste historische context missen. Zij worden wel geholpen door een verklarende woordenlijst, achter in het boek. Maar misschien is er tijd om het boek samen te lezen, nu het vakantie is en de ouders niet weten wat laatst gedaan.

Tijl Uilenspiegel van Henri Van Daele. Vanaf 11 jaar, 184 bladzijden en 495 frank. Uitgegeven bij Averbode, tel. 013/78.01.70. Zie ook www.kidcity.be

Verberg tekst

Volksheld Uilenspiegel moest in Damme de jongste jaren, wat populariteit betreft, de duimen leggen tegenover de grote historische figuur Jacob van Maerlant. Maar de zotskap is helemaal terug, met dank aan auteur Henri van Daele en meestertekenaar Klaas Verplancke. Zij haalden het epos over Uilenspiegel vanonder het stof en staken het in het prachtige boek 'Tijl Uilenspiegel, trouw tot aan de bedelzak'.

Damme

«Uilenspiegel: dat is de zaak Fortis ten voeten uit», lacht Henri Van Daele. Hij bewerkte het epos van Charles De Coster in een zwierig en modern boek met tekeningen van meestertekenaar Klaas Verplancke. «Uilenspiegel staat voor vrijheid, voor het tarten van elke autoriteit. Het verhaal ligt, net als dat van Reinaart De Vos, diep ingebed in het Vlaamse collectieve geheugen, maar moet af en toe opgefrist worden.»

«Uilenspiegel, over wie de oudste opgetekende tekst in 1515 verscheen en die later werd vertaald door Charles De Coster, is nooit echt ver weg geweest in Damme. In elke straat vind je wel een winkel, café of restaurant die naar de volksheld is genoemd. We hebben ons Uilenspiegelmuseum en een Uilenspiegelroute», zegt kenner Jan Hutsebaut van Toerisme Damme. «Het nieuwe boek brengt de bekendste Dammenaar opnieuw in de belangstelling en dat is een opsteker voor het toerisme in Damme. Wie hier op zoek gaat naar Uilenspiegel, vindt de held in vele gedaanten: van schurk tot vrijheidsheld.»

Verberg tekst

Volksheld Uilenspiegel moest in Damme de jongste jaren, wat populariteit betreft, de duimen leggen tegenover de grote historische figuur Jacob van Maerlant. Maar de zotskap is helemaal terug, met dank aan auteur Henri van Daele en meestertekenaar Klaas Verplancke. Zij haalden het epos over Uilenspiegel vanonder het stof en staken het in het prachtige boek 'Tijl Uilenspiegel, trouw tot aan de bedelzak'.

Damme

«Uilenspiegel: dat is de zaak Fortis ten voeten uit», lacht Henri Van Daele. Hij bewerkte het epos van Charles De Coster in een zwierig en modern boek met tekeningen van meestertekenaar Klaas Verplancke. «Uilenspiegel staat voor vrijheid, voor het tarten van elke autoriteit. Het verhaal ligt, net als dat van Reinaart De Vos, diep ingebed in het Vlaamse collectieve geheugen, maar moet af en toe opgefrist worden.»

«Uilenspiegel, over wie de oudste opgetekende tekst in 1515 verscheen en die later werd vertaald door Charles De Coster, is nooit echt ver weg geweest in Damme. In elke straat vind je wel een winkel, café of restaurant die naar de volksheld is genoemd. We hebben ons Uilenspiegelmuseum en een Uilenspiegelroute», zegt kenner Jan Hutsebaut van Toerisme Damme. «Het nieuwe boek brengt de bekendste Dammenaar opnieuw in de belangstelling en dat is een opsteker voor het toerisme in Damme. Wie hier op zoek gaat naar Uilenspiegel, vindt de held in vele gedaanten: van schurk tot vrijheidsheld.»

'Tijl Uilenspiegel, trouw tot aan de bedelzak' verscheen bij Manteau en telt 200 bladzijden. Het boek kost 22,50 euro.

Verberg tekst

Generaties grote auteurs hebben hun pen geleend om het volksverhaal van Charles De Coster uit 1867 te herschrijven. Wat heeft de (jeugd)auteur Henri Van Daele toegevoegd of weggelaten? 'Ik heb niet zozeer iets toegevoegd, maar veeleer zaken weggelaten', zegt Van Daele. 'De Coster is 19de-eeuws, soms heel breedvoerig, soms melig en esoterisch. Die passages gingen eruit. Toch heb ik mij gebaseerd op de oorspronkelijke versie, maar voorts heb ik veel gehad aan de uitstekende bewerking van Willy Spillebeen. In 'onze Tijl' heb ik de taal snedig en eenvoudig gehouden, want veel van de oorspronkelijke humor zou vandaag niet meer overleven.'

Het boek is onwaarschijnlijk mooi geïllustreerd door Klaas Verplancke. Of hij de adem in de nek voelde van heel wat grote illustratoren die zich ooit aan Tijl hebben overgeleverd?

'Ik heb dat bewust vermeden omdat dat ook niet zinvol zou geweest zijn. Je maakt het meest originele werk als je vanuit je eigen inspiratie werkt. Ik heb mij wel visueel laten inspireren door het zestiende-eeuwse tijdbeeld en zo kwam ik automatisch terecht bij Breughel. Zowel het boek Tijl als zijn tijdgenoot Breughel hebben een moraliserende ondertoon, hoewel het een tijdje heeft geduurd voor ik dat verband zag. De moraal was telkens: mens, doe je best, of je komt in de hel (of hemel). Heel die thematiek is voortdurend aanwezig.Het is niet toevallig dat Tijl op de cover van het boek een doodskop draagt, weliswaar in combinatie met een gekke vogelkooi op z'n hoofd.'

'Ik besef dat ik mij met deze tekeningen in de arena begeef van grote illustratoren en dat ik deze kans maar één keer krijg. Dergelijke klassiekers worden maar om de zoveel jaar uitgebracht. Het was dus nu of nooit. Dit moet dé Tijl worden voor de komende 25 jaar.'

Welke Tijl hebben beide auteurs uiteindelijk neergezet? 'Deze Tijl is een sympathieke, jolige figuur die elke vorm van gezag tart en daardoor heel Vlaams is en herkenbaar in ieder van ons. Hij is veel meer dan de fratsenmaker uit de gangbare Tijlliteratuur. Onze Tijl is het type van de onsterfelijke verzetsheld.' (lfb)

Verberg tekst

Van Daele baseerde zich op de roman van Charles de Coster uit 1867 die van de held uit het oorspronkelijk Duitse volksboek een onsterfelijk symbool maakte van de Vlaamse drang naar vrijheid. Wanneer Tijl op het eind van het boek schijnbaar uit de dood opstaat, luidt het: "'De geest van Vlaanderen kun je niet begraven,' zei Uilenspiegel. En hij kuste Nele vol op de mond. 'Net zomin als je Nele, het hart van Vlaanderen, kan begraven.'" De Coster gaf Tijl zijn Nele en vriend Lamme Goedzak. Samen zwerven ze rond, Tijl gedreven door zijn rusteloze natuur en door de wens zijn vader te wreken, Lamme Goedzak op zoek naar zijn verloren vrouw. Tijls avonturen te land en ter zee spelen zich af in de woelige 16de eeuw, de tijd van hervormingen en inquisitie, van Karel V en zijn ziekelijke zoon Filips. Het hele boek lopen de levenslijnen van Tijl en Filips naast elkaar. Veel meer dan het verhaal van de fratsen van Tijl Uilenspiegel is deze roman een aanklacht tegen de onmenselijke wreedheid van de inquisitie. De lezer krijgt enkele gruwelijke martelingen te verwerken en Tijls vader wordt levend verbrand. En overal langs de wegen vindt Tijl mensen die gemarteld of opgehangen zijn. Maar het boek gaat verder, uiteindelijk stelt het de menselijke domheid en gebreken in het algemeen aan de kaak.
Mijn indruk bij deze bewerking is gemengd. Enerzijds waardeer ik Van Daeles respect voor de roman van De Coster en voor de politiek-sociale dimensie van zijn boek. Van Daele schrapte enkel de liederen, een aantal overbekende grappen, te boodschapperige auctoriale stukken en passages met een te opvallende magische inslag. Anderzijds staan de fratsen van Uilenspiegel, die voor (jonge) lezers hoe dan ook de aantrekkingskracht van het verhaal uitmaken, nu wat verloren. Dat heeft ook te maken met de mozaïekstructuur die Van Daele behield. Enkele magische fragmenten behield Van Daele, zoals de allegorische droom van Tijl en Nele op het eind. Vanaf 14 jaar. [Jan Van Coillie] Verberg tekst

Prachtig vormgegeven boek met het verhaal over Tijl Uilenspiegel, opnieuw verteld en schitterend geïllustreerd door het Vlaamse duo dat ook 'Reinaart de Vos'* heeft bewerkt. De auteur heeft een zwierige, gemakkelijke vertelstijl, waardoor de zestiende-eeuwse held Uilenspiegel nieuw leven in wordt geblazen. Hij verhaalt over de geboorte en kindertijd van Tijl, over zijn schelmenstreken en uiteindelijk over zijn heldenbestaan als Geus die tegen de Spanjaarden vecht aan de kant van Willem van Oranje. In totaal bestaat het werk uit vijf boeken. De middeleeuws aandoende prenten vertellen eigenlijk hun eigen verhaal. Je kunt ernaar blijven kijken en ziet steeds weer nieuwe details. Onduidelijk blijft of dit boek geschikt is voor kinderen. Het bevat wel een verklarende woordenlijst, maar ik denk dat kinderen meer begeleiding nodig hebben dan dat. Misschien is het geschikt om op de middelbare school te lezen in het kader van Nederlands of geschiedenis. Vanaf ca. 13 jaar.

De picareske figuur Tijl Uilenspiegel duikt in Duitsland al in de middeleeuwen her en der op. In onze contreien werd hij een beroemdheid door het volksverhaal dat Charles De Coster in 1867 over hem publiceerde. De Coster portretteerde Uilenspiegel als een avonturier uit Damme, een soort nar die rondzwerft en allerlei dwaasheden waarop hij stuit, speels maar kritisch aan de kaak stelt. “Ik ben ulen spiegel,” zo rechtvaardigt hij als jonge kerel zijn rebelse gedrag en meteen heeft hij zijn bijnaam. Maar De Costers Uilenspiegel is veel meer dan een fratsenmaker of een tweede Reinaert de Vos. Stevig ingebed in de historische achtergrond van de geuzenvervolging in de zestiende eeuw, groeit hij uit tot een legendarische verzetsheld. Nadat zijn vader op de brandstapel sterft en zijn moeder gemarteld wordt, schaart Tijl zich achter Willem de Zwijger en bestrijdt op zijn eigenste narrenmanier de wrede inquisitie. Hij kan te allen tijde rekenen op twee trouwe bondgenoten: Nele en Lamme Goedzak. Henri van Daele herschreef het verhaal van De Coster voor de jeugd. Hij heeft naar eigen zeggen weinig toegevoegd maar wel veel breedvoerigheid en zweverigheid geschrapt en de verwoording en de humor meer hedendaags gemaakt. Zijn bewerking verscheen in 1993 bij Uitgeverij Averbode in de reeks Averbode Klassiekers en kende diverse herdrukken. In 2006 startte Uitgeverij Manteau met een luxueus uitgegeven reeks klassiekers voor adolescenten. Na Reinaert de Vos treedt Tijl Uilenspiegel daarin als tweede aan. De tekst uit 1993 werd behouden, maar voorzien van schitterende nieuwe illustraties door Klaas Verplancke. Zijn prenten roepen meesterlijk de sfeer van de zestiende eeuw op, in een stijl die doet denken aan Breughel en ook een beetje aan Bosch. Die afbeeldingen geven het boek absoluut een meerwaarde en maken het ook een stuk beter verteerbaar voor jongeren. Het verhaal zelf vereist niet alleen leesvaardigheid maar ook een dosis literaire interesse en historische voorkennis. Door de erg fragmentarische constructie biedt het verhaal niet de samenhang en spanningsopbouw die moderne lezers verwachten. Daardoor zal een aantal jongeren snel afhaken. Anderen bijten wellicht hun tanden stuk op de moraliserende en belerende vinger die geregeld opgestoken wordt. Uiteindelijk gaat het niet om een vrijblijvend avonturenverhaal maar wel om een soort van allegorie met een boodschap. Tijl staat voor ‘de geest van dit land’, Nele voor het hart van Vlaanderen en Lamme Goedzak voor de maag. Alledrie zijn ze onsterfelijk. Zij kunnen een tijdje ‘slapen’ of onderdrukt worden, maar laten zich nooit begraven. Natuurlijk is het een verdienste van Van Daele dat hij zo dicht mogelijk bij zijn bron is gebleven, maar toch had hij ten gerieve van zijn lezers de rode draad een flink stuk strakker mogen aantrekken en er liefst ook nog op tijd en stond een stevige knoop in leggen. De knappe compilerende prenten maken veel goed maar ik vrees dat deze fraaie uitgave niet het beoogde succes zal boeken bij het jonge publiek dat toch de doelgroep van deze reeks vormt. De wat oudere volwassene laat zich wellicht vlotter bekoren.

Verberg tekst