Mooi, het leven is mooi. Tenzij je Nora heet en je leven één grote aaneenschakeling van mislukkingen is. De verwachtingen waren nochtans hoog. Nora had alles in haar om olympisch zwemkampioen te worden, maar ze wilde liever voor dierenarts studeren. Of was ze, met de klimaatcrisis in het achterhoofd, niet beter glacioloog geworden? Wat met haar droom om een boek te schrijven over haar favoriete filosoof Henry David Thoreau en waarom sprong haar huwelijk met Dan, die met haar een pub op het platteland wilde runnen, in laatste instantie nog af? Was het wel zo slim om te stoppen met The Labyrinths, dat veelbelovende bandje van haar broer waarin ze keyboards speelde? En waarom is ze niet eens koffie gaan drinken met Ash, die knappe chirurg?

Amper vijfendertig is Nora, maar de moedeloosheid krijgt steeds meer greep op haar, zeker nu haar kat Voltaire is gestorven. Zijn dood, na haar abrupte ontslag in de muziekwinkel, was de druppel. Het leven is lelijk, een kletsnat tranendal, maar gelukkig bestaat die elegante uitgang waar het bordje ‘zelfmoord’ boven hangt. Met behulp van een ongezonde dosis pillen en een fles wijn duwt Nora op de stopknop, hoopvol het donker tegemoet.

Alleen wacht haar daar niet het duister maar een gigantische bibliotheek, bestierd door mevrouw Elm, niet toevallig Nora’s oude bibliothecaresse, die erbij was toen haar moeder overleed. Mevrouw Elm vertelt Nora dat ze in een schemerzone is beland, een plek vol herkansingen, een niemandsland waar je oude fouten kunt rechtzetten. Nora hoeft enkel terug te denken aan haar foute beslissingen en meteen wordt ze teruggekatapulteerd in een mogelijk leven. Zo mag ze achterhalen welk leven ze wél wil leiden en kan haar zelfmoord ongedaan gemaakt worden.

In een flits herbeleeft Nora haar parallelle levens. In het ene hoofdstuk is ze de wereldberoemde zangeres van The Labyrinths, in het volgende hoofdstuk bengelt een gouden medaille rond haar nek en in nog een ander is ze alsnog met Dan getrouwd – of was het toch met Ash? Welk leven bevalt haar nu het meest?

De Britse veelschrijver Matt Haig kampte zelf ooit met een depressie, een strijd die hij beschreef in zijn zelfhulpboek Redenen om te blijven leven (2015), en hij slaagt er goed in om Nora’s wanhoop tastbaar te maken. De slimme truc van parallelle universa biedt hem ook de mogelijkheid om veel romans in één band te proppen, zonder daarmee in oeverloze vertelzucht te verzinken. Haig houdt zijn waaier aan verhalen strak in de hand en schakelt vlot van levensloop. Sporadisch legt hij mevrouw Elm een tegelwijsheid in de mond, maar het algemene optimisme dat Middernachtbibliotheek uitstraalt, is wel een opkikker. Zei daar iemand ‘ideaal zomerboekje’?

***

Lebowski (oorspronkelijke titel: The Midnight Library), 320 blz., € 22,99.

Verberg tekst

Wat als je je leven over zou kunnen doen? Nora, 34 jaar, diepongelukkig, besluit haar leven te beëindigen. Ze gaat echter niet dood maar komt terecht in de Middernachtbibliotheek, een dimensie tussen leven en dood in, waar haar oude schoolbibliothecaresse eindeloze rijen boeken beheert die allemaal alternatieve levens bieden. Via die boeken komt Nora, met haar basisleven nog in herinnering, in parallelle levens terecht waarin ze andere keuzes heeft gemaakt. Ze is bijvoorbeeld wel doorgegaan met wedstrijdzwemmen, of toch in haar rockband blijven zingen, of wel met haar vriend een pub begonnen. Maar iedere keer is het toch niet wat ze zich had voorgesteld en keert ze teleurgesteld terug in de Middernachtbibliotheek. Boeiend, fantasierijk, filosofisch getint verhaal over tweede kansen, verkeerde beslissingen, spijt, en vooral over leven in het algemeen. Goed uitgewerkt, met een bevredigend einde. Geestig ook, want Nora, een sympathieke, overtuigende hoofdpersoon, is steeds weer onwetend over de mensen en details in haar parallelle levens wat mooie situaties oplevert. Kreeg goede recensies. Verberg tekst

Boeken die de intentie dan wel pretentie hebben je leven te verbeteren of tenminste te veranderen zijn al jarenlang onverminderd populair, sla er de bestsellerlijsten maar op na. De Britse auteur Matt Haig deed het bepaald niet slecht als romancier, maar het was niets vergeleken met het succes dat hem ten deel viel na de publicatie van Redenen om te blijven leven, zijn zelfhulpboek over de depressie die hem nekte toen hij 24 was, en Planeet Paranoia, over hoe je je mentaal staande houdt in deze chaotische wereld.

Met Middernachtbibliotheek keert Haig terug naar de roman, maar wel een die tegen zijn non-fictie werk aanschurkt. Het boek was favoriet onder de lezers van Goodreads vorig jaar.

Zijn protagonist Nora Seed ondergaat dezelfde helletocht als Haig rond zijn twintigste. Depressief, in een vrije val geraakt, keert ze zich af van het leven. Een uiting van wanhoop, gedreven door spijt. Spijt dat ze met haar band is gestopt, dat ze geen gletsjeronderzoeker is geworden, geen olympisch zwemmer, spijt dat ze niet getrouwd is; het is een lijst zonder einde. Dan belandt ze in de Middernachtbibliotheek, een plek tussen leven en dood met een oneindige hoeveelheid boeken. Elk daarvan biedt haar de kans een leven uit te proberen dat ze geleefd zou kunnen hebben als ze andere keuzes had gemaakt.

Haig verwijst hier aan de veel-werelden-interpretatie van de kwantummechanica die beweert dat er oneindig veel parallelle universa bestaan, waarin elke alternatieve mogelijkheid op hetzelfde moment plaatsvindt. Met elke beslissing die je neemt kun je een ander universum binnengaan. Een interessant gegeven, maar Haig (die zijn roman opdraagt aan alle medewerkers in de zorg) weet er jammer genoeg geen prikkelend, doorvoeld verhaal omheen te spinnen.

Het punt is dat Haig wil geruststellen, troost bieden in een tijd die een aanslag pleegt op de geestelijke gezondheid van velen. Zijn boodschap: het perfecte leven bestaat niet, het gras is niet groener aan de overkant. Alles komt goed. Alles komt goed! Duidelijk ondergeschikt aan deze missie is het verhaal, dat weinig zorg krijgt.

Gemakzuchtig en clichématig schetst hij de verschillende levens die Nora krijgt voorgeschoteld. Is ze een popster? Dan drukt de roem zwaar op haar neer. Olympisch medaillewinnaar? Eenzaam aan de top. Het huwelijk? Geen sinecure. Het is allemaal van een tergende voorspelbaarheid en oppervlakkigheid. '...je kon zingen op een podium in São Paulo voor twintigduizend mensen, je kon orkanen van applaus oogsten, je kon naar de uiteinden van de wereld reizen, je kon miljoenen volgers op internet hebben, je kon Olympische medailles winnen, maar zonder liefde had het allemaal geen zin'. Goh.

Bij de lichtste teleurstelling laat Haig zijn hoofdfiguur al terugkeren naar de Middernachtbibliotheek, waar mevrouw Elm haar opwacht met gemeenplaatsen als: 'Onderschat nooit het grote belang van kleine dingen', 'Nare ervaringen zijn nuttig' of 'Leven is een werkwoord'. Een goede roman heeft echt meer nodig dan wat sussende woorden. Verrassende inzichten, diepte of tenminste stilistisch vernuft, ook daaraan schort het in Middernachtbibliotheek, dat vol korte, plompe zinnen en rechttoe-rechtaan dialogen staat.

Matt Haig, Middernacht-bibliotheek. Lebowski; 320 blz. € 22,99.

Verberg tekst