Dit boek is nog maar een paar bladzijden op dreef, of de lezer zit al midden in de sfeer van de oorlog, met de vele dagelijkse ongemakken die daarbij horen. Het is de winter van 1944-45, de laatste van de Tweede Wereldoorlog. De geallieerde troepen, die in juni vanuit Normandië aan hun opmars begonnen, zijn door de Duitsers tot staan gebracht bij de grote rivieren in Nederland. Het Zuiden is bevrijd, en het nog bezette gedeelte van het land gaat een betere winter tegemoet. Voor het westen, waar de grote steden liggen, wordt het echter een Hongerwinter. Tot dat ogenblik heeft de 16-jarige Michiel, die in een dorpje in Gelderland woont, vlakbij de IJssel van de oorlog niet veel meer gemerkt dan de lange stoeten stedelingen die op weg zijn om op het platteland aan voedsel te komen. Dan gebeurt er echter ook in het dorp meer en meer. Zo raakt Michiel betrokken bij het illegale werk, en moet hij zorgen voor een neergeschoten Engelse piloot die in het bos verborgen zit. Zijn felheid tegen de Duitse bezetter wordt alleen maar groter als zijn vader als gijzelaar wordt weggevoerd en later gefusilleerd. Steeds groter wordt ook zijn bedachtheid op mogelijke verraders. Het is dan ook een moeilijk ogenblik voor Michiel wanneer hij tot de ontdekking komt dat juist de man die hij het meest vertrouwde, de verrader blijkt te zijn. Het lijkt allemaal erg spannend en romantisch wat Michiel allemaal meemaakt, maar zijn conclusie aan het eind van het verhaal wijst een andere kant op: "Het heeft geen zin. Eén ding heeft maar zin", zegt hij, "nooit meer in een oorlog vechten, alleen nog tegen oorlog". Het laatste korte hoofdstuk is als het ware een ontluisterende epiloog, een treurige opsomming van landen waar in 1972 oorlog wordt gevoerd.

Oorlogswinter bevat wat je van een oorlogsverhaal kunt verwachten: moed, soms tegen wil en dank, spanning, verdriet, angst, verraad, de tegenstelling tussen goed en kwaad en de soms dunne grenzen daartussen. Terlouw heeft ook allerlei aspecten van de Tweede Wereldoorlog in het verhaal verwerkt: de hongertochten, de razzia's, de Jodenvervolging in het verhaal van de familie Kleerkopen, de 'goede' Duitser, de beperkingen die burgers werden opgelegd. Tegelijk zit er een pamflettisch aspect aan het boek waar het gaat om de houding tegenover geweld. Zo merkt Michiels moeder naar aanleiding van de bombardementen op de Duitse steden dat "het kleine meisje in Bremen part noch deel heeft" aan de oorlog. Michiel vraagt zich ook af of het gedrag van de geallieerden zal verschillen van dat van de Duitsers, en hij heeft zelfs twijfels of hij zelf wel goed gehandeld heeft. De auteur aarzelt niet zo nu en dan zijn belerende vinger op te heffen opdat de lezer goed begrijpt waarover het hier gaat. Ondertussen maakt Michiel een groeiproces door van bescheiden jongen naar doortastende volwassene. De duidelijke standpunten van Terlouw zullen de lezer daarbij nog steeds aan het denken zetten.

De eerste druk van Oorlogswinter verscheen in 1972. In 2008 is het boek aan zijn 62e druk toe. [Herman Kakebeeke] Hide text

Michiel (16) woont aan de route waarlangs de hongerende westerlingen in de hongerwinter 1944-1945 trekken op zoek naar eten. Michiel raakt bij toeval in het verzetswerk, waardoor hij in vele spannende situaties belandt. Hij is geheel op zichzelf aangewezen, omdat hij niemand in vertrouwen durft te nemen. Soms heeft hij de indruk dat alles mislukt, maar op raadselachtige wijze wordt Michiel nooit opgepakt. Als de oorlog bijna afgelopen is, wordt dit raadsel opgelost. Een spannend boek, dat een duidelijk beeld schetst van de situatie tijdens de hongerwinter en van de spanningen waaraan verzetsmensen waren blootgesteld. Emoties worden reëel beschreven; Duitsers worden genuanceerd benaderd. Bekroond met de Gouden Griffel 1973. Het boek is verfilmd (Gouden Film 2008). Met nieuw, eigentijds omslag. Vanaf ca. 13 jaar.

'Oorlogswinter' vertelt over de belevenissen van de vijftienjarige Michiel aan het einde van de Tweede Wereldoorlog in een dorpje aan de IJssel. Hongerige oorlogsslachtoffers trekken er in de winter van 1944-1945 langs op zoek naar eten. Ongewild geraakt Michiel betrokken bij het verzet. In een hol in het bos verzorgt hij een gewonde piloot, die in de buurt met zijn vliegtuig is neergestort. Hij vertrouwt niemand omdat in deze tijden iedereen een verrader kan zijn, en daardoor neemt zijn eenzaamheid, maar ook zijn onafhankelijkheid toe. Zwijgend neemt zijn moeder genoegen met zijn groeiende zelfstandigheid, maar aan kleine dingen merk je toch dat haar ongerustheid af en toe de bovenhand neemt, zeker nadat haar man – burgemeester van het dorp – tijdens een vergeldingsactie van de Duitsers gedood werd. Vaak twijfelt Michiel aan zichzelf en heeft hij de indruk dat alles mislukt. Vreemd genoeg wordt hijzelf nooit opgepakt, maar op het einde geraakt dit raadsel opgelost. Een spannend en meeslepend boek, dat een duidelijk en realistisch beeld schetst van de situatie tijdens de oorlog. Het verhaal speelt zich niet af aan het front, maar diverse aspecten komen aan bod naast het leven van alledag, zoals het verzet tegen de bezetter, de strijd van de geallieerden, verraad, onderdrukking, jodenvervolging, … Emoties worden daarbij goed beschreven. Het boek is een jeugdklassieker die in 1973 met de Gouden Griffel werd bekroond. Deze speciale uitgave verscheen naar aanleiding van de film. Achteraan staan enkele foto's uit die film.
Hide text

In deze spannende jeugdroman van Jan Terlouw maken we kennis met de vijftienjarige Michiel. We lezen over zijn leven tijdens de laatste oorlogswinter '44-'45. We maken kennis met zijn familie en het feit dat Michiel betrokken raakt bij het verzet, de ondergrondse. Hij heeft een grote verantwoordelijkheidszin en denkt goed na voor hij gevaarlijke situaties aanpakt. Michiel ziet hoe erg de oorlog is en schrikt ervan wat oorlog met mensen doet. De verzetsmensen zijn soms even erg als de vijand. Wanneer hij een man moet doden weet hij het niet meer. Hij wil niet moorden, de vijand is ook een mens. Maar het lot helpt hem een handje.
Realistisch geschreven oorlogsverhaal. Nederland heeft erg geleden onder de bezetting. Wanneer ze je vader zonder reden vermoorden, is de stap naar het verzet vlug gezet. Jan Terlouw beschrijft zeer mooi de emoties, de ontberingen, de wreedheden en de onmacht van de mensen in deze oorlog. Kinderen beleven een oorlog ook op een andere manier dan volwassenen. Deze klassieker blijft pakkende jeugdlectuur. Achteraaan staan er foto's uit de verfilming.
Hide text